Rzepak ozimy jest popularną rośliną uprawianą w Polsce, powszechnie wykorzystywaną w płodozmianie. W niniejszym przewodniku znajdują się informacje na temat wymagań stanowiskowych, nawożenia i ochrony oraz innych wyzwań, jakie stoją przed rolnikami chcącymi rozpocząć uprawę rzepaku ozimego.
Optymalny termin siewu rzepaku ozimego
Termin siewu rzepaku ozimego jest uzależniony od lokalizacji. Inny zakres będzie optymalny dla upraw położonych w północnej, centralnej czy południowej części kraju, przede wszystkim ze względu na odmienne warunki atmosferyczne panujące w danym regionie.
| Region Polski | Termin siewu rzepaku ozimego |
| północny wschód | od 05.08 do 10.08. |
| wschód | od 10.08. do 15.08. |
| centralna Polska | od 15.08. do 20.08. |
| południowy zachód | od 20.08. do 25.08. |
Niekorzystne warunki atmosferyczne mogą sprawić, że termin siewu rzepaku ozimego się przesunie i faktycznie będzie miał miejsce na początku września. To akceptowalny termin, należy jednak pamiętać, że znaczące opóźnienia w tej materii odbiją się negatywnie na rozwoju roślin.
Najlepsze odmiany rzepaku ozimego
Aby osiągnąć sukces w uprawie rzepaku ozimego, należy wybrać odmianę, która najlepiej sprawdzi się w docelowych warunkach glebowych i atmosferycznych. W poniższej tabeli znajdują się popularne odmiany rzepaku ozimego, cechujące się wysokim potencjałem plonowania, odpornością i szczególną wartością technologiczną.
| Odmiana rzepaku ozimego | Cechy charakterystyczne |
| Areti F1 | doskonała odporność na choroby i niekorzystne warunki podczas zbiorów |
| Dynamic F1 | ponadprzeciętna zdrowotność, dynamiczny rozwój jesienny |
| Adeline F1 | wyjątkowa zdrowotność i odporność na działanie czynników zewnętrznych |
| Bogota F1 | ponadprzeciętny potencjał plonowania |
| Acapulco F1 | stabilność i regularność plonowania |
| Alledor F1 | odporność na choroby i wyleganie |
| Wesley(odmiana liniowa) | grube nasiona i sztywny łan |
Wybierając najlepszą odmianę rzepaku ozimego do uprawy, warto wziąć pod uwagę lokalizację i panujące w danym miejscu warunki atmosferyczne, a także jakość gleby i jej skład. Tylko sprawdzony i doskonały jakościowo materiał siewny, zapewnia najlepszą odporność na choroby.
Fot. Rzepak ozimy LG ARETI F1 to ceniona odmiana rewelacyjnie plonująca o wysokiej odporności.
Uprawa rzepaku ozimego – wymagania stanowiskowe i płodozmian
Chcąc osiągnąć wysokie plony rzepaku ozimego, należy mieć na uwadze, że najlepsze wyniki uzyskuje się w uprawach prowadzonych na glebach kompleksu żytniego bardzo dobrego (IIIb) oraz pszennego bardzo dobrego i dobrego (I i II oraz IIIa i IIIb). Kolejnym istotnym parametrem jest pH podłoża, które powinno wynosić minimum 5,8. W przeciwnym razie rzepak nie będzie w stanie skutecznie przyswajać składników mineralnych z gleby, co wpłynie bezpośrednio na jego rozwój.
A jaki płodozmian jest najlepszy dla rzepaku ozimego? Najlepszy rezultat osiąga się, siejąc go po wczesnych ziemniakach, roślinach strączkowych oraz mieszankach zbożowo-strączkowych. W praktyce najczęściej uprawia się go po zbożach, które charakteryzują się wczesnym zbiorem.
Technologia uprawy rzepaku ozimego. Metoda bezorkowa czy płużna?
Uproszczona uprawa rzepaku ozimego obejmuje bezorkową metodę pasową, która polega na spulchnianiu podłużnych fragmentów gleby jedynie w miejscach siewu, a nie całej powierzchni pola. Pozwala to na oszczędność czasu, a także mniejsze zużycie paliwa, ponieważ pomija się tutaj m.in. takie zabiegi jak bronowanie czy oranie.
Tradycyjna metoda płużna jest bardziej czasochłonna i kosztowna, ale pozwala na dokładne, głębokie oczyszczenie gleby, co skutecznie spowalnia rozwój chwastów, a także zapobiega rozprzestrzenianiu się chorób oraz szkodników. Uprawa roli pod rzepak ozimy powinna być dostosowana m.in. do:
- jakości gleby – chodzi przede wszystkim o skład mineralny i konieczność nawożenia,
- wybranej odmiany materiału siewnego – liczą się parametry odmiany,
- terminu siewu – czasami lepiej jest zrezygnować z pewnych zabiegów, jeżeli termin siewu miałby się znacząco opóźnić,
- płodozmianu – przykładowo po zbożach konieczne jest wykonanie zabiegu uprawy pożniwnej.
Jak wysiewać rzepak ozimy?
Rzepak ozimy należy wysiewać na głębokości od 1,5 cm do 2,5 cm. Jeżeli są stosowane doglebowe środki chwastobójcze lub gleba jest przesuszona, materiał siewny trzeba umieścić głębiej, do 3-3,5 cm. Jeżeli chodzi natomiast o gęstość siewu, jest ona uzależniona przede wszystkim od rodzaju gleby oraz odmiany rzepaku ozimego. Często przyjmuje się jednak, że na hektar pola wysiewa się 3-3,5 kg nasion, co daje około 70-80 roślin na m².
Nawożenie rzepaku ozimego
Nawożenie rzepaku ozimego powinno być zawsze poprzedzone badaniem zasobności gleby. Mając dokładne wyniki oraz świadomość, jakich składników pokarmowych potrzebuje dana odmiana, można dobrać optymalny rodzaj nawozu. W poniższej tabeli przedstawiono, ile makroelementów średnio pobiera tona plonu nasion.
| Składniki mineralne | Ilość składników pobieranych przez tonę plonu nasion |
| azot (N) | 55 kg |
| fosfor (P2O5) | 28 kg |
| potas (K2O) | 45 kg |
| siarka (S) | 15-20 kg |
| magnez (Mg) | 6 kg |
Najczęstsze szkodniki i choroby rzepaku ozimego
Rzepak ozimy jest narażony na rozwój chorób szczególnie w czasie wiosennej wegetacji. Wtedy najczęstszym problemem są m.in.:
- sucha zgnilizna kapustnych,
- czerń krzyżowych,
- szara pleśń,
- zgnilizna twardzikowa.
Nie mniejszy kłopot sprawiają szkodniki, które również atakują uprawy już na początku wiosny oraz w okresie kwitnienia. Są to przede wszystkim:
- chowacze łodygowe – chowacz brukwiaczek (łac. Ceutorhynchus napi) i chowacz czterozębny (łac. Ceutorhynchus quadridens),
- chowacz podobnik (łac. Ceutorhynchus assimilis),
- pryszczarek kapustnik (łac. Dasineura brassicae),
- słodyszek rzepakowy (łac. Meligethes aeneus).
Fot. Należy przeprowadzać cykliczne lustracje uprawy rzepaku, aby monitorować zagrożenia i w razie konieczności wdrażać działania zapobiegawcze.
Uprawie rzepaku ozimego zagrażają również chwasty, takie jak chaber bławatek, komosa biała, rumianek pospolity i polny, przytulia czepna czy perz właściwy. Aby zwalczać wszystkie chorobotwórcze lub spowalniające rozwój rzepaku czynniki, stosuje się w rolnictwie fungicydy, insektycydy oraz herbicydy.
Bibliografia:
- Broniarz J., Trudna uprawa rzepaku ozimego, Nowczesna Uprawa 2018, 07, 32-38.
- Niewęglowski M., Gugala M., Szczygelska M., Opłacalność produkcji roślinnej na przykładzie indywidualnego gospodarstwa rolnego, Agronomy Science 2023, 78, 3, 161-171.
- Rudko T., Uprawa rzepaku ozimego, rzepak – zasady uprawy – zdrowa żywność, Poradnik za producentów, Wydawnictwo Instytutu Agrofizyki im. Bohdana Dobrzańskiego PAN, Lublin 2011.
- Stefaniak E. S., Nowoczesna technologia uprawy rzepaku ozimego, Podlaski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Szepietowie, Szepietowo 2014.