Według europejskiej strategii „Od pola do stołu” do 2030 roku około 25% upraw powinno funkcjonować według zasad rolnictwa ekologicznego. Chociaż osiągnięcie tego celu w tak krótkim czasie jest mało realne, z roku na rok cieszy się ono coraz większym zainteresowaniem. W Polsce mamy już kilkadziesiąt tysięcy gospodarstw ekologicznych. Przedstawiamy cechy rolnictwa ekologicznego i wyjaśniamy, jakie kryteria trzeba spełniać, aby je wdrożyć.
Czym charakteryzuje się rolnictwo ekologiczne w Polsce?
Nie ma jednej konkretnej definicji ekologicznego rolnictwa. Chociaż ten system zapoczątkował austriacki przyrodnik Rudolf Stein w latach 20., to Polak Stanisław Karwowski wprowadził biodynamiczne metody upraw. Ten zwolennik ekologicznego rolnictwa stworzył wiele dokumentów na temat tego, w jaki sposób praktykować uprawy zgodne z naturą.
Czym jest rolnictwo ekologiczne w XXI wieku? Aktualnie w ekologicznych uprawach i hodowli ogranicza się stosowanie chemicznych środków ochrony roślin i sztucznych nawozów. Zamiast tego rolnicy stosują naturalne metody, w tym kompost i obornik. Dbają też o zachowanie różnorodności biologicznej i zdrowie gleby, stosując zrównoważone techniki uprawy, takie jak podorywka.
Rolnictwo uprzemysłowione i rolnictwo ekologiczne znacznie się różnią. Gospodarstwa ekologiczne są samowystarczalne w zakresie produkcji pasz i nawozów, co minimalizuje zależność od zewnętrznych źródeł. Głównym założeniem rolnictwa ekologicznego jest produkcja zdrowych plonów wysokiej jakości przy jednoczesnej ochronie środowiska naturalnego.
Fot. Założeniem rolnictwa ekologicznego jest produkcja zdrowej i wysokojakościowej żywności.
Jakie są najważniejsze zasady rolnictwa ekologicznego?
Najważniejsze trzy cechy rolnictwa ekologicznego to:
- Wyeliminowanie chemicznych preparatów i sztucznych nawozów – na rzecz nawozów organicznych, takich jak kompost, obornik i gnojówka.
- Samowystarczalność paszowo-nawozowa – gospodarz sam produkuje potrzebne nawozy i pasze na przykład nawozy wapniowe ze zmielonych skał.
- Zrównoważone wykorzystanie gleby – stosuje się na przykład podorywkę zamiast tradycyjnej orki, aby zminimalizować naruszanie gleby.
Na czym jeszcze polega rolnictwo ekologiczne? Rolnicy dbają o różnorodność biologiczną dzięki naturalnym metodom uprawy i ochrony gleby. Ograniczają używanie maszyn, stosują wieloletnie płodozmiany, uprawiają rośliny korzystne dla danej gleby, przestrzegają terminów agrotechnicznych, nie używają chemicznych preparatów i korzystają z nawozów mineralnych.
Rolnictwo ekologiczne dąży do zachowania równowagi biologicznej. Eliminacja chemicznych środków i sztucznych nawozów na rzecz kompostu czy gnojówki pozytywnie wpływa na glebę. Rolnicy całkowicie odrzucają chemiczne rozwiązania, co sprawia, że plony są czyste i wysokojakościowe. Przyczyny rozwoju rolnictwa ekologicznego to przede wszystkim rosnąca świadomość społeczna. Co więcej, UE oferuje duże wsparcie finansowe dla osób praktykujących ten system.
Jak zacząć prowadzić gospodarstwo ekologiczne?
Rolnik musi spełniać założenia z ustawy o rolnictwie ekologicznym. Proces wygląda następująco:
- zgłoszenie działalności do jednostki certyfikacyjnej (lista na stronie GOV), która będzie kontrolować i certyfikować produkty ekologiczne,
- wypełnienie dokumentów, takich jak wniosek i deklaracja zobowiązująca oraz podpisanie umowy o zasadach kontroli i certyfikacji przez inspektora rolnictwa ekologicznego,
- wypełnienie wniosku ARIMR odnośnie do dotacji do ekoschematów,
- przygotowanie planu ekologicznej działalności.
Te kroki pomogą przekształcić gospodarstwo w ekologiczne i otrzymać certyfikat rolnictwa ekologicznego.
Po rejestracji gospodarstwo przechodzi okres przejściowy, tak zwanej konwersji. W tym czasie rolnik musi wdrażać metody ekologiczne. Konwersja trwa zazwyczaj:
- 3 lata dla upraw wieloletnich,
- 2 lata dla upraw rocznych,
- rok dla hodowli świń i drobiu.
Dlaczego rolnictwo ekologiczne jest opłacalne? UE oferuje dotacje, czyli środki z interwencji „Rolnictwo ekologiczne” Krajowego Planu Strategicznego Wspólnej Polityki Rolnej 2023-2027. Wysokość dotacji do rolnictwa ekologicznego zależy od wielkości i rodzaju upraw oraz od tego, czy gospodarstwo jest w trakcie przekształcania na ekologiczne.
Rolnictwo ekologiczne – wady i zalety
Jakie są zalety rolnictwa ekologicznego? Przede wszystkim:
- produkcja zdrowej, wolnej od substancji chemicznych żywności,
- ochrona różnorodności biologicznej i gleby,
- mniejsze ryzyko zanieczyszczenia wód,
- wspieranie zrównoważonego zarządzania zasobami naturalnymi.
Natomiast wady ekologicznego rolnictwa obejmują:
- większy nakład pracy,
- wyższe koszty początkowe,
- niższe plony w porównaniu do rolnictwa konwencjonalnego.
Rolnictwo uprzemysłowione czy ekologiczne? Rolnictwo ekologiczne sprzyja zdrowiu gleby, różnorodności biologicznej i produkcji zdrowej żywności, ale wymaga większego nakładu pracy i początkowych kosztów. Natomiast rolnictwo uprzemysłowione oferuje wyższe plony i mniejsze koszty, ale często kosztem środowiska i jakości produktów.
Bibliografia:
- Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie, GOSPODAROWANIE EKOLOGICZNE – co każdy rolnik wiedzieć powinien?, Radom 2021 r.
- J. Jasiński, S. Michalska, R. Śpiewak, ROLNICTWO EKOLOGICZNE CZYNNIKIEM ROZWOJU LOKALNEGO ANALIZA WYBRANYCH PRZYPADKÓW, Warszawa 2013 r.
- https://www.gov.pl/web/rolnictwo/rolnictwo-ekologiczne1 [dostęp: 04.07.2024 .]
- https://agriculture.ec.europa.eu/farming/organic-farming/organics-glance_pl [dostęp: 04.07.2024 .]
- https://www.ksowplus.pl/rolnictwo-i-produkcja-rolna/metody-produkcji/rolnictwo-ekologiczne [dostęp: 04.07.2024 .]