Każdy rolnik powinien zdawać sobie sprawę z tego, czym jest i jak zmierzyć pH gleby oraz na co wskazuje dany odczyn. Pozwala to na osiągnięcie lepszych efektów uprawowych oraz na dokładne zaplanowanie prac, związanych z nawożeniem ziemi. Jakie narzędzia wykorzystać do pomiaru pH gleby? Jak reaguje pszenica na niski odczyn pH, a jak jęczmień ozimy?
Czym jest pH gleby?
Wartość pH gleby wskazuje m.in. na to, jaka jest w niej dostępność składników odżywczych, które pobierane są przez rośliny w fazie ich wzrostu. Informacje te wpływają na prace rolnika w polu, w tym przede wszystkim na proces nawożenia. Znajomość pH gleby przydaje się również przy doborze upraw w gospodarstwie rolnym. Wpływa to na wysokość i jakość plonowania.
W jaki sposób mierzyć pH gleby?
Najdokładniejszy pomiar pH gleby uzyskuje się po pobraniu próbek, a następnie przekazaniu ich do stacji chemiczno-rolniczej. Choć tego typu badanie jest odpłatne i wynik uzyskiwany jest po analizie laboratoryjnej, to warto się zdecydować na taką usługę. Znajomość odczynu gleby jednym z czynników decydujących o efektywności prowadzonej produkcji. Alternatywą jest skorzystanie z elektronicznego miernika. Badanie polega na umieszczeniu sondy urządzenia w glebie. Po kilku sekundach na wyświetlaczu pojawi się wynik pH. Wybrane modele wskazują również dodatkowe parametry jak:
- wilgotność,
- temperatura,
- poziom nasłonecznienia.
Kolejnym sposobem jest skorzystanie z papierków lakmusowych. Próbkę ziemi należy wymieszać z płynem Helliga lub wodą destylowaną, a następnie w roztworze tym zanurzyć papierek. Jego odbarwienie wskazuje na odczyn pH gleby. Ta metoda charakteryzuje się mniejszą dokładnością niż badanie laboratoryjne lub elektronicznym miernikiem.
Jak sprawdzić pH gleby domowym sposobem?
Do domowej analizy pH gleby potrzebne są: ocet i soda oczyszczona. Należy zacząć od pobrania próbek gleby, które zostaną umieszczone w dwóch słoiczkach. Obie próbki trzeba zalać czystą (najlepiej destylowaną) wodą. Następnie do jednego ze słoiczków dodaje się odrobinę sody oczyszczonej. Jeżeli roztwór zacznie się pienić, wskazuje to na kwaśny odczyn gleby. Do drugiego słoiczka należy dodać ocet. Jeżeli pojawią się charakterystyczne syczenie i bąbelki, to wskazuje to na odczyn zasadowy. Uzyskany wynik jest jedynie orientacyjny.
Wartość pH gleby a jej odczyn
Zmierzona wartość pH gleby wskazuje na jej odczyn. Podstawowy podział obejmuje pięć kategorii od gleb zasadowych do gleb silnie kwaśnych. W poniżej tabeli przedstawiono podział odczynu gleby ze względu na jej pH.
| Wartość pH | Odczyn gleby |
| powyżej 7,3 | zasadowy |
| 6,6-7,2 | obojętny |
| 5,6-6,5 | lekko kwaśny |
| 4,5-5,5 | kwaśny |
| poniżej 4,5 | silnie kwaśny |
Optymalny wzrost roślin i wysoką jakość plonów uzyskuje się przy odczynach gleby od lekko kwaśnego do obojętnego lub początków odczynu zasadowego. Zbyt niskie pH gleby wskazuje na dużą zawartość w niej aktywnego manganu i glinu, co uniemożliwia systemowi korzeniowemu prawidłowy rozwój. Przekłada się to na spowolniony wzrost roślin, ich większą podatność na choroby oraz gorsze plony.
Jak regulować pH gleby?
Jak obniżyć pH gleby? W tym celu należy przekopać ziemię i wymieszać ją ze środkiem zakwaszającym. Dobre rezultaty dają m.in.:
- mocznik,
- saletra amonowa,
- gnojowica,
- obornik,
- fosforan amonu,
- kwaśny torf.
Natomiast w celu podniesienia pH gleby stosuje się m.in.:
- saletrę potasową,
- saletrę sodową,
- wapno węglanowe wapniowo-magnezowe (dolomit),
- kredę nawozową,
- nawozy do odkwaszania gleby.
Właściwe pH gleby pod uprawę zbóż
Każdy gatunek zboża preferuje inny odczyn gleby, dlatego ważne jest odpowiednie przygotowanie stanowiska pod konkretną uprawę. Żyto dobrze rozwija się w środowisku o niskim odczynie. Z kolei pszenica i jęczmień o znacznie wyższym. Popularna w Polsce kukurydza, nie toleruje gleb o kwaśnym pH i potrzebuje podłoża o odczynie między lekko kwaśnym a obojętnym.
Poniżej znajduje się tabela pH gleby dla roślin i zbóż. Warto uwzględnić zawarte w niej dane przy planowaniu siewu lub prac związanych z nawożeniem.
| Optymalny zakres pH | Uprawa |
| 4,0-6,5 | żyto |
| 5,0-7,0 | pszenżyto |
| 6,0-7,0 | rzepak |
| 6,0-7,2 | kukurydza |
| 6,0-7,5 | pszenica |
| 6,0-7,5 | jęczmień |
Wysokość plonów pszenicy, jęczmienia i pszenżyta a pH gleby
W tabeli powyżej wskazano optymalne pH gleby dla wybranych upraw.Nie każde z nich reaguje jednak tak samo na warunki glebowe. Pszenica ozima jest wrażliwa na zbyt niskie pH. Kwaśny odczyn gleby sprawia, że plony proporcjonalnie maleją. Przy pH powyżej 6,0 mogą być wyższe nawet o około 18% niż na glebie o odczynie poniżej 5,5. Gdy pH spadnie poniżej 5,0, to różnica może dochodzić nawet do 30%. W skali całej produkcji rolnej jest to duża różnica, która negatywnie wpływa na opłacalność uprawy.
Jeszcze gorzej na kwaśny odczyn gleby reaguje jęczmień ozimy. Optymalny wzrost wykazuje przy pH na poziomie 6,6-7,2. Gdy odczyn gleby spadnie poniżej 6,0, to plonowanie zmniejsza się nawet o 25%. Natomiast obniżenie pH do poziomu 5,0 może skutkować spadkiem plonów o 35%.
Jak to wygląda w przypadku pszenżyta? Optymalne pH dla tej uprawy to 6,6-7,2. Im bardziej kwaśne pH gleby, tym plony niższe, jednak przy tym zbożu nie odnotowuje się takich strat, jak w przypadku pszenicy i jęczmienia. Oznacza to, że przy stanowiskach o kwaśnym pH lepiej pod uprawę wybrać pszenżyto. Jeżeli pH spada do poziomu poniżej 5,0, to plonowanie zmniejsza się o około 20% względem prowadzenia uprawy w optymalnych warunkach glebowych.
Bibliografia:
- Anioł A., Tolerancja roślin na niskie pH gleby, Postępy Nauk Rolniczych 1877, 24/4, s. 91-108
- Domańska J., Zawartość i pobranie niklu przez rośliny przy zróżnicowanym pH gleb naturalnych oraz zanieczyszczonych kadmem i ołowiem, Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych 2009, 40, s. 236-245
- Noworolnik K., Plonowanie wybranych zbóż jarych w zależności od pH gleby, Bibliotheca Fragmenta Agronomica 2006, 10, s. 59-62