Straty w plonach nawet do 10 proc., a w przypadku epidemii powyżej 60 proc. Takie ryzyko niesie za sobą głownia guzowata kukurydzy. To jedna z najczęstszych chorób grzybowych i chociaż nie zawsze prowadzi do katastrofalnych skutków, w sprzyjających warunkach dziesiątkuje plony. Jak rozpoznać pierwsze objawy infekcji i skutecznie chronić plantacje przed tym patogenem?
Głownia guzowata kukurydzy – choroba grzybowa
Sprawcą choroby jest grzyb Ustilago maydis. Zimuje w glebie i resztkach pożniwnych. Patogen rozprzestrzenia się wraz z wiatrem i wodą, a jego rozwojowi sprzyjają ciepłe, suche warunki. Optymalna temperatura dla infekcji wynosi 26-39°C. W Polsce ten grzyb rozwija się w ciągu roku w trzech generacjach, a każda atakuje rośliny w innym stadium wzrostu.
Jak rozpoznać objawy głowni guzowatej kukurydzy?
Pierwsze oznaki pojawiają się już na początku sezonu wegetacyjnego. W zależności od momentu infekcji są one jednak zróżnicowane.
- Maj-czerwiec (pierwsza generacja) – na liściach i pędach tworzy się wiele drobnych narośli, często wzdłuż nerwów. Liście zaczynają się marszczyć, zwijać, a w skrajnych przypadkach rośliny karłowacieją lub zamierają.
- Lipiec (druga generacja) – patogen atakuje wiechy i kolby, co skutkuje deformacjami i zahamowaniem rozwoju ziarniaków. Rośliny mogą w ogóle nie wykształcić kolb, co prowadzi do znaczących strat.
Sierpień-wrzesień (trzecia generacja) – choroba dotyka dojrzałe kolby, więc obniża wartość odżywczą i jakość paszy. Porażone ziarna zawierają niewiele białka i są mniej wartościowe dla zwierząt.
Głownia kukurydzy a kiszonka i uprawa na ziarno
Ta choroba grzybowa występuje na terenie całej Polski. Jaka jest szkodliwość głowni kukurydzy? Może generować straty na poziomie 5-10 proc. w uprawach kukurydzy. W latach epidemicznych jest w stanie zniszczyć ponad 60 proc. plonu. Największe szkody dotyczą kukurydzy uprawianej na ziarno. Natomiast plantacje przeznaczone na kiszonkę są mniej podatne na jej atak. Głownia guzowata często atakuje skraje pól, ponieważ tam rośliny są bardziej narażone na żerowanie szkodników.
Głownia guzowata kukurydzy – oprysk to nie wszystko, czyli ważna jest profilaktyka
W jaki sposób można wspierać zwalczanie głowni kukurydzy?
- Eliminacja szkodników – głownia guzowata często atakuje rośliny przez uszkodzenia wywołane przez owady. Ploniarka zbożówka czy omacnica prosowianka osłabiają kukurydzę, co sprzyja porażeniom grzybem. Dlatego tak ważne jest monitorowanie upraw i stosowanie insektycydów.
- Odpowiednie warunki dla gleby – choroba najczęściej występuje na piaszczystych, lekkich glebach. Co jest więc istotne? Poprawa struktury gleby, stosowanie nawożenia z mikroelementami (zwłaszcza cynkiem) oraz unikanie nadmiernej wilgotności. Dobre praktyki agrotechniczne, w tym głęboka orka, dodatkowo sprzyjają ochronie przed głownią kukurydzy.
- Zmianowanie upraw – na polach, gdzie wystąpiła głownia guzowata, nie powinno się uprawiać kukurydzy przez co najmniej trzy lata. Grzyb czasami pozostaje w glebie i ponownie atakuje następne pokolenie. Stosowanie roślin fitosanitarnych, w tym motylkowych, ogranicza liczebność patogenu w glebie.
- Zaprawianie nasion – często rolnicy decydują się na stosowanie zapraw nasiennych z tritikonazolem. Chociaż w Polsce nie ma zarejestrowanych fungicydów dedykowanych do zwalczania Ustilago maydis, zaprawianie nasion ma duży potencjał.
- Odmiany odporne na głownię guzowatą – wykazują mniejszą podatność na infekcje.
Głownia pyląca kukurydzy – kolejna niebezpieczna choroba
Głownia pyląca kukurydzy, wywoływana przez grzyb Sphacelotheca reiliana, bardzo rzadko pojawia się w Polsce. Objawy choroby da się zauważyć w lipcu, a zainfekowane rośliny przyjmują postać cebulowatych kolb, które wyglądają jak spalone. Często niszczy plony na poziomie 80-100 proc. Zapobiega się jej poprzez płodozmian i stosowanie zdrowego materiału siewnego.
Głownia kukurydzy – ważne jest zaprawianie nasion
Głownia kukurydzy pyląca i guzowata nie tylko atakują kolby, ale również stanowią zagrożenie dla młodych roślin. Najważniejsza w walce z patogenami jest profilaktyka:
- zwalczanie szkodników,
- zabiegi agrotechniczne, w tym orka,
- zmianowanie upraw,
- zaprawianie nasion.
Natomiast regularna kontrola plantacji pozwala zauważyć pierwsze symptomy, co ogranicza straty. Więcej cennych porad, jak zapobiegać chorobom grzybowym w uprawach, znajduje się na naszym blogu.
BIBLIOGRAFIA:
- Bereś, P. K., Mrówczyński, M. (red.), Metodyka integrowanej ochrony i produkcji kukurydzy dla doradców. Instytut Ochrony Roślin Państwowy Instytut Badawczy, 2017, Poznań.
- Czembor, E., Frasiński, S., Monitorowanie organizmów szkodliwych kukurydzy, Wieś Jutra, Vol. 2, 2016.
- https://www.farmer.pl/produkcja-roslinna/ochrona-roslin/glownia-guzowata-kukurydzy-choroba-czy-przysmak,135798.html [dostęp: 07.02.2025 rok]