Na całej kuli ziemskiej występują strefy o określonym układzie klimatycznym i glebowym. Polska znajduje się w strefie umiarkowanej, co przekłada się na występowanie w naszym kraju określonego typu gleb. Warto zatem dowiedzieć się, jakie gleby występują w Polsce oraz jaka jest ich podstawowa charakterystyka.
Najpopularniejsze rodzaje gleb w Polsce
Zgodnie z przyjętym podziałem, w Polsce wyróżnia się obecnie 10 typów gleb, z których 9 ma pochodzenie naturalne, a jeden został ukształtowany w wyniku działalności człowieka. Są to gleby:
- brunatne;
- bielicowe;
- czarnoziemy;
- płowe;
- mady;
- czarne ziemie;
- bagienne;
- górskie;
- przekształcone przez człowieka.
Znajomość rodzaju gleby w gospodarstwie jest bardzo ważna, ponieważ wpływa na dobór roślin uprawnych oraz określa rodzaj stosowanych zabiegów agrotechnicznych i nawożenia.
W naszym kraju najczęściej występują gleby brunatne. Szacuje się, że zajmują one 52% powierzchni Polski. Kolejne 25% zajmują gleby bielicowe, które dodatkowo dzieli się na słabe, średnie i silne. Blisko 10% powierzchni naszego kraju należy do gleb bagiennych, a pozostałe typy (w tym najżyźniejsze czarnoziemy) mają już niewielki udział.
Podstawowa charakterystyka i obszar występowania gleb w Polsce
Każdy typ gleby ma swoje określone uwarunkowania. Przyjmuje się, że najbardziej urodzajne w Polsce są mady, które występują w delcie Wisły. Poniżej przedstawiono krótką charakterystykę najpopularniejszych gleb w naszym kraju.
- Gleby brunatne – umiarkowanie wilgotne gleby występujące w okolicach lasów iglastych i mieszanych, nie należą do zbyt urodzajnych.
- Gleby bielicowe – gleby wymagające, o niewielkiej warstwie próchnicy, przez co należy je solidnie nawozić.
- Gleby płowe – słabsza podkategoria gleb brunatnych, która posiada jaśniejsze zabarwienie.
- Mady – występują w dolinach rzecznych, w tym na Żuławach Wiślanych, najbardziej urodzajne gleby w Polsce, które zajmują około 5% powierzchni kraju.
- Gleby bagienne – bardzo żyzne, ponieważ występuje w nich zjawisko beztlenowego rozkładu szczątków organicznych (podkategorie to: torfowe i mułowo-torfowe).
- Czarnoziemy – bardzo urodzajne gleby o kolorze czarnym, które posiadają sporą warstwę próchnicy i występują przede wszystkim pod stepami i łąkami, zajmując około 1% powierzchni Polski.
- Czarne ziemie – często mylone z czarnoziemami ze względu na podobny kolor, występują przede wszystkim na terenach bagiennych i również są urodzajne.
- Gleby górskie – jak sam nazwa wskazuje, występują w terenach górzystych, przez co nie są urodzajne i rzadko wykorzystuje się je do upraw.
- Rędziny – gleby występujące na wyżynach, które charakteryzuje się dużą zawartością wapnia, gleby te są żyzne jednak bardzo wymagające w uprawie.
Co wpływa na jakość gleby?
Wpływ na aktualne warunki glebowe mają m.in.:
- prowadzona uprawa,
- stosowane nawożenie,
- wykonywane prace agrarne,
- okresowe warunki atmosferyczne czy też zanieczyszczenia.
Z kolei na żyzność gleby i efektywność produkcji rolnej przekładają się rodzaje wody w glebie:
- w postaci pary;
- związana (silnie związana higroskopijna lub słabo związana błonkowata);
- wolna (gruntowa, wsiąkowa);
- w stanie stałym;
- kapilarna (włoskowata);
- krystalizacyjna i chemicznie związana.
Rodzaje degradacji gleby
Zagrożeniami są różne rodzaje degradacji gleb, w tym:
- degradacja fizyczna;
- degradacja chemiczna;
- degradacja biologiczna;
- degradacja geotechniczna.
Wśród nich znajdują się takie formy jak:
- erozja;
- przesuszenie;
- zawodnienie;
- zniszczenie struktury;
- zanieczyszczenie składnikami fitotoksycznymi;
- nadmierny ubytek próchnicy;
- zanieczyszczenia biologiczne;
- zakwaszenie lub alkalizacja środowiska;
- i inne.
Co zanieczyszcza glebę?
Wpływ na jakość podłoża i jego właściwości ma wiele aspektów. Wśród nich warto wymienić źródła i rodzaje zanieczyszczeń gleby takie jak m.in.:
- przemysł (np.: gazy, ścieki i odpady poprodukcyjne, pyły i dymy);
- transport (np.: sól, węglowodory, spaliny samochodowe);
- rolnictwo (np.: nawozy i ich zanieczyszczenia, pestycydy);
- gospodarstwa domowe (np.: ścieki, detergenty, opakowania plastikowe i inne).
Odczyn kwasowości gleby
Występujące w Polsce rodzaje kwasowości gleby dzieli się ze względu na odczyn pH gleby. Podział obejmuje:
- gleby zasadowe (pH > 7,2)
- gleby obojętne (pH 6,6-7,2);
- gleby lekko kwaśne (pH 5,6-6,5);
- gleby kwaśne (pH 4,5-5,5);
- gleby silnie kwaśne (pH < 4,5).
W jaki sposób poprawiać właściwości gleby?
Szacunki wskazują na to, że około 80% ziem uprawnych w Polsce to gleby brunatne, bielicowe i płowe. Nie należą one do najżyźniejszych. To sprawia, że rolnicy muszą je regularnie nawozić. Wspomniane rodzaje gleb mają niską zawartość próchnicy, co zwiększa ich podatność na zakwaszanie.
Jednym z rekomendowanych zabiegów jest wapnowanie. Dzięki niemu można poprawić odczyn gleby oraz poprawić jakość i ilość plonów z ha uprawy. Zazwyczaj stosuje się takie rodzaje wapna do gleb jak: pyliste i granulowane. Do rekomendowanych produktów z oferty Scandagra należą m.in.: wapno nawozowe Dankalk, czy wapno nawozowe OMYA.
Bibliografia:
- Kaźmierowski C., Gleboznawstwo. Odczyn i kwasowość, Zakład Gleboznawstwa i Teledetekcji Gleb UAM Poznań, 10/2018
- Mocek A., Drzymała S., Geneza, analiza i kwalifikacja gleb, Wyd. UP w Poznaniu, 2010
- Mocek A., Gleboznawstwo, PWN, 2015