Żyto mieszańcowe (hybrydowe) wydaje się być przyszłością rolnictwa w Polsce, co potwierdzają badania prowadzone przez COBORU (Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych). Według zebranych danych, żyto mieszańcowe daje nawet o 19% lepszy średni plon niż liniowe odmiany zboża. Z czego to wynika? Dlaczego warto zwrócić uwagę na mieszańce? I jak je uprawiać, aby faktycznie było to opłacalne?
Dlaczego żyto mieszańcowe staje się popularnym wyborem?
Według danych GUS z 2023 roku, uprawy żyta zajmowały 0,7 mln ha, a więc tylko ok. 7% wszystkich gruntów rolnych w Polsce. Perspektywy pokazują jednak, że zboża te, szczególnie w odmianach hybrydowych, będą stanowić przyszłość rolnictwa, ponieważ mogą okazać się lepszym wyborem od żyta populacyjnego i innych roślin uprawnych pod wieloma aspektami:
- cechują się lepszą plennością przy podobnej zimotrwałości,
- rosną lepiej w stosunku do liniowych odmian zarówno na dobrych, jak i słabych glebach,
- odznaczają się większą odpornością na niekorzystne warunki atmosferyczne i choroby.
A jakie są główne różnice pomiędzy zbożem mieszańcowym a liniowym? Chodzi przede wszystkim o lepszą plenność tego pierwszego – badania prowadzone przez COBORU wykazują nawet 17-19% wyższą plenność odmian hybrydowych. Ta cecha wynika z efektu heterozji, który pozwala roślinom na lepsze wykorzystanie składników odżywczych z gleby ze względu na bogaty, głęboko penetrujący ziemię system korzeniowy.
Chcesz uprawiać żyto mieszańcowe? Odmiany dobieraj odpowiedni do warunków środowiskowych
Najlepsze odmiany żyta mieszańcowego cechują się wysokim potencjałem plonowania nawet na suchych stanowiskach, a także dużą odpornością na choroby. Odznaczają się szczególną zdrowotnością oraz stabilnością rozwoju we wszystkich glebach i na stanowiskach o zmiennych warunkach atmosferycznych. Polecamy przede wszystkim następujące odmiany żyta hybrydowego:
- SU Jelling,
- SU Arvid,
- SU Baresi.
Fot. SU Arvid to doskonała odmiana żyta hybrydowego, która gwarantuje wysoki plon nawet na suchych stanowiskach.
Żyto mieszańcowe – uprawa krok po kroku
Uprawa żyta hybrydowego wymaga nieco innego przygotowania, niż ma to miejsce w przypadku odmian liniowych. Należy pamiętać o tym, aby zmaksymalizować potencjał plonowania, a tym samym zyski. Żyto mieszańcowe daje plon rzędu 5-7 ton/ha i można je siać na lekkich oraz bardzo lekkich glebach, które zajmują aż ok. 60% gruntów rolnych w Polsce. O czym zatem należy pamiętać?
Termin i norma siewu żyta mieszańcowego
Termin siewu żyta mieszańcowego dobiera się w zależności od regionu, w jakim planuje się prowadzić uprawę. Jest to związane z innymi warunkami środowiskowymi w danych miesiącach. Wysiew zaczyna się w północno-wschodniej Polsce już od 1 września. Ostatni optymalny termin to 30 września i jest on odpowiedni dla północno-zachodniej części kraju.
Norma siewu żyta mieszańcowego jest niższa niż odmian liniowych – wynosi 150-300 ziaren/m2, co daje 2 j.s./ha. Wysiew powinien odbywać się w rozstawie 12-15 cm i na głębokości 1-2 cm, chyba że mamy do czynienia z bardzo suchą glebą. W takiej sytuacji wysiew powinien być głębszy, zgodnie z warunkami wilgotnościowymi podłoża.
Najczęstsze choroby żyta mieszańcowego
Pierwsze odmiany żyta mieszańcowego były wrażliwe na choroby. Z czasem, wraz z udoskonalaniem kolejnych odmian, odporność zboża znacząco wzrosła (szczególnie na rdzę źdźbłową, rynchosporiozę czy pleść śniegową), ale wciąż dużym problemem omawianych upraw jest sporysz, przyjmująca postać ciemnobrązowej „narośli” na kłosie.
Za występowanie sporyszu odpowiadają grzyby, buławniki czerwone (łac. Claviceps purpurea). Aby zapobiegać rozwojowi patogenu, ważna jest przede wszystkim profilaktyka, czyli wysiewanie wyłącznie kwalifikowanego, czystego materiału. Dodatkową ochronę będzie stanowić zaprawa nasion. Nie istnieje skuteczny środek zwalczający buławniki czerwone – chore zboża nie nadają się do wykorzystania ze względu na wysoką szkodliwość zdrowotną.
Nawożenie żyta mieszańcowego
Nawożenie żyta mieszańcowego powinno być zawsze dobrane do jakości i składu gleby, w jakiej uprawiane jest zboże. Najczęściej stosuje się nawożenie podstawowe azotem, fosforem oraz potasem, które – w odpowiednich proporcjach – gwarantują pełne wykorzystanie potencjału odmian mieszańcowych, a więc wyższe plonowanie.
Bibliografia:
- COBORU, Wstępne wyniki plonowania odmian w doświadczeniach porejestrowych, Zboża ozime 2023, Słupia Wielka 2023.
- Grabiński J., Plonowanie zbóż w zależności od warunków pogodowych i regionalnych, Studia i Raporty IUNG-PIB 2016, 50(4): 9-22.
- GUS, Wiosenna ocena stanu upraw rolnych i ogrodniczych w 2023 r.
- Michniewicz P., Żyto hybrydowe i populacyjne, różnice w uprawie, Warmińsko-Mazurski Ośrodek Doradztwa Rolniczego z Siedzibą w Olsztynie, Olsztyn 2021 r.
- Noworolnik K., Grabiński J., Reakcja odmian żyta na warunki glebowe, Polish Journal of Agronomy 2017, 31, 21-26.