Gleba jest fundamentem każdej uprawy. Jej żyzność ma bezpośredni wpływ na plony. Jeśli ziemia jest wyjałowiona, rośliny rosną wolniej, a zbiory są zdecydowanie mniej obfite. Dlatego właśnie stosuje się rekultywację gleby, która pozwala przywrócić jej żyzność. W artykule opisujemy, jakie są metody rekultywacji gleb i dlaczego jest to tak istotny zabieg.
Degradacja, ochrona i rekultywacja gleb – co wpływa na jej stan?
Każdy, kto zastanawia się, co to jest degradacja i rekultywacja gleby, powinien najpierw poznać genezę problemu. Gleba traci właściwości z różnych powodów, które dzieli się na naturalne oraz te spowodowane działalnością człowieka.
- Patogeny – duża liczba patogenów w glebie prowadzi do jej degradacji. Choroby roślin i grzyby niszczą strukturę, a to utrudnia wzrost nowych roślin.
- Intensywne uprawy – prowadzą do wyczerpania i wyniszczenia gleby. Jeśli rolnik nie zapewni polu przerw na regenerację, traci ona właściwości i staje się mniej płodna.
- Zakwaszenie gleby – kwaśne deszcze i zanieczyszczenia wód powierzchniowych obniżają pH gleby. W efekcie tego ziemia staje się kwaśna, co utrudnia roślinom pobieranie składników odżywczych.
- Nadmierne nawożenie – znaczna ilość nawozów mineralnych prowadzi do zakwaszenia gleby i zaburzenia równowagi mikroflory. Gleba staje się wtedy coraz mniej żyzna.
- Powodzie – woda wymywa cenne składniki gleby, co obniża jej jakość.
- Utrata różnorodności biologicznej – monokultura, czyli uprawa tylko jednej rośliny przez długi czas, prowadzi do wyjałowienia terenów.
- Susze – gleba staje się sucha i niezdolna do zatrzymywania wody. To prowadzi do pustynnienia, co utrudnia wzrost roślin.
To właśnie powyższe czynniki powodują, że pH gleby jest zakłócone i ulega ona szybkiej degradacji. Szkodliwe są zwłaszcza zanieczyszczenia gleby, które pochodzą z przemysłowych źródeł. Najczęściej są to substancje chemiczne – dostają się do ziemi z nawozów i pestycydów. Rekultywacja gleby ogranicza zanieczyszczenia i przywraca teren do stanu sprzyjającego zdrowemu wzrostowi roślin.
Co to jest rekultywacja gleby?
Odpowiedzią na powyższe czynniki jest ochrona i rekultywacja gleb. Ten proces znacznie poprawia jakość ziemi i sprawia, że wydaje obfitsze plony. Kluczowe pytanie brzmi więc, na czym polega rekultywacja gleby? Polega na przywróceniu żyzności, struktury i zdolności do wchłaniania wody. Można to osiągnąć różnymi metodami – w tym chemicznymi i biologicznymi. Najważniejsze jest przywrócenie glebie jej naturalnych właściwości, które pozwolą na zdrowy rozwój roślin.
Dlaczego pH gleby jest tak ważne?
pH gleby to wskaźnik jej kwasowości lub zasadowości. Gleby o zbyt niskim pH są kwaśne, co utrudnia roślinom pobieranie składników odżywczych. Z kolei zbyt wysokie pH blokuje dostępność do minerałów. Odpowiednie pH gleby jest zatem jednym z najważniejszych wskaźników dla zdrowego wzrostu roślin. Rekultywacja gleby przywraca je do właściwego poziomu.
Jakie są metody rekultywacji gleby?
Coraz częściej praktykowana jest rekultywacja gleby chemią, ale nie tylko – rolnicy stosują również naturalne metody.
- Metody mechaniczne – głównie głęboszowanie czy orka. Rozluźniają glebę i poprawiają jej strukturę.
- Metody chemiczne – stosowanie nawozów i wapnowanie. Poprawiają pH gleby, a składniki odżywcze zostają odpowiednio uzupełnione.
- Metody biologiczne – wykorzystanie roślin, które wspomagają odbudowę gleby, w tym roślin motylkowych.
Każda z tych metod jest ważna w kierunku rekultywacji gleb. Dzięki nim gleba staje się zdrowsza, a plony obfite.
Rekultywacja gleby ma więc na celu spulchnianie gleby, zwiększenie jej zawartości składników odżywczych, regulowanie pH i oczyszczanie ziemi z zanieczyszczeń.
Wapnowanie – skuteczne i bezpieczne
Rolnicy często wybierają metodę wapnowania. Wapno podnosi pH gleby, a to sprawia, że staje się ona mniej kwaśna. Dzięki temu rośliny lepiej wchłaniają składniki odżywcze. Zabieg przeprowadza się na wiosnę lub jesienią. Wiosną wapno trzeba wysiać przynajmniej miesiąc przed siewem roślin.
Nie powinno się łączyć wapnowania z nawożeniem nawozami potasowymi, fosforowymi czy azotowymi. Między tymi zabiegami powinno minąć kilka tygodni. Jesienią wapnowanie warto przeprowadzić po zbiorach, żeby miało czas zadziałać.
Wybór wapna zależy od gleby. Na lekkich glebach sprawdzi się wapno węglanowe, na ciężkich – tlenkowe. Jeśli gleba ma mało magnezu, wówczas dobrym wyborem będzie wapno magnezowe. Producenci oferuję też wapno granulowane, które łatwiej zaaplikować i mniej się pyli.
Mechaniczne metody poprawy gleby – głęboka orka i głęboszowanie
Dwa główne zabiegi to głęboszowanie i głęboka orka. Głęboszowanie spulchnia głębsze warstwy gleby. Przeprowadza się je specjalnym narzędziem co kilka lat, które wchodzi w ziemię na głębokość 40-80 cm. Ziemia staje się luźniejsza, a rośliny lepiej pobierają składniki odżywcze.
Natomiast głęboka orka odwraca glebę na głębokości 20-30 cm za pomocą pługa talerzowego lub lemieszowego. Widocznie poprawia strukturę ziemi. Zwykle wykonuje się ją przed zimą, żeby gleba nagromadziła wodę.
Różne metody rekultywacji gleb sprawiają zatem, że rolnicy mogą dopasować konkretny sposób do własnych potrzeb.
BIBLIOGRAFIA:
- Skiner, N., „Chemia a ochrona środowiska”, WSiP, 1999, Warszawa.
- Baran, S., Problemy rekultywacji gleb zanieczyszczonych przez metale ciężkie, Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych 418.2, 1995.
- https://www.prawo.pl/biznes/rekultywacja-w-dzialalnosci-gospodarczej,522924.html [dostęp: 03.01.2025].
- https://wodnesprawy.pl/ile-kosztuje-nas-pustynnienie-ekonomiczny-bilans-n/ [dostęp: 03.01.2025.].