Magazynowanie płodów rolnych, zbóż i produktów spożywczych wymaga zachowania szczególnej uwagi i spełnienia rygorystycznych norm. Wszystko po to, aby zapewnić bezpieczeństwo towaru oraz zachować jego przydatność do spożycia. Jednym z zagrożeń jest rozkruszek mączny. Czym jest ten gatunek roztocza, jakie są objawy jego obecności i jak z nim walczyć?
Rozkruszek mączny – charakterystyka gatunku
Rozkruszek mączny (Acarus siro) to jeden z gatunków roztocza z rodziny rozkruszków. Dorosłe osobniki osiągają długość około 0,5-0,7 mm, czyli są praktycznie niezauważalne gołym okiem. Gatunek ten ma jasne ubarwienie oraz aparat gębowy, w którym znajdują się ząbkowane szczęki. To one służą rozkruszkowi do rozdrabniania pokarmu. Wraz z rozwojem ubarwienie roztocza ciemnieje, a jego pancerz i twardnieje. Choć rozkruszek mączny pod mikroskopem wygląda niepozornie, to jednak stanowi spore zagrożenie dla przechowywanych zbóż, płodów rolnych i produktów spożywczych. Jest jednym ze szkodników magazynowych, które relatywnie często spotyka się w polskich warunkach.
Cykl życia rozkruszka mącznego
Samica rozkruszka mącznego żyje około 100 dni. Jest nieco większa od samca, ponieważ w jej ciele znajdują się jaja. W trakcie całego życia samica jest w stanie złożyć ich aż 200, dzięki czemu roztocza te mogą rozprzestrzeniać się szybko i w dużych ilościach. Jaja składane są bezpośrednio w produktach spożywczych (w mące, ziarnach, suszonych owocach, otrębach) lub też na ich opakowaniach. Z jaj wykluwają się larwy, które początkowo są przezroczyste. Następnie przechodzą przez kolejne przeobrażenia, aż osiągną dorosłą postać. Na każdym etapie cyklu życia rozkruszek mączny stanowi realne zagrożenie dla produktów spożywczych.
Rozkruszek mączny jako zagrożenie dla magazynowanych zbóż
Gatunek ten upodobał sobie zboża, produkty mączne oraz suszone produkty pochodzenia roślinnego. To na nich najczęściej żeruje. Ze względu na niewielkie rozmiary i szczęki rozkruszek najczęściej wybiera produkty, na których żerują lub żerowały już inne szkodniki. Właśnie dlatego bytuje w nadgryzionych ziarnach, zjadając zarodki i bielmo. Rozkruszek, żerując na ziarnie zbóż i mące zanieczyszcza pożywienie, pozostawiając w nim swoje odchody, a także martwe osobniki.
Spożycie zanieczyszczonego pokarmu może powodować poważne problemy zdrowotne, w tym dolegliwości ze strony żołądka oraz układu oddechowego. Odchody rozkruszka zawierają w swoim składzie szkodliwe związki, w tym: skleroproteidy i guaninę. Do tego osobniki wydzielają toksyczne substancje z gruczołów, umiejscowionych na tylnej części ciała.
Po czym poznać obecność rozkruszka mącznego?
Wbrew pozorom nie jest łatwo wykryć obecność tego gatunku. W tym celu należy regularnie sprawdzać stan przechowywanego ziarna. Zainfekowane produkty mają nieprzyjemny zapach. Ponadto gołym okiem można dostrzec ich uszkodzenie.
W przypadku osób mających kontakt z tym roztoczem, obserwuje się takie objawy rozkruszka mącznego jak m.in.:
- alergiczne zapalenie spojówek;
- podrażnienie skóry i świąd (tzw. świąd magazynierów);
- zaburzenia żołądkowo-jelitowe (po spożyciu);
- podrażnienie dróg oddechowych.
Czym zwalczać rozkruszka mącznego?
Oczywiście najważniejsza jest prewencja. Aby zapobiec występowaniu rozkruszka mącznego i innych szkodników, należy regularnie wietrzyć magazyny i utrzymywać je w higienicznych i czystych warunkach. Ponadto należy unikać nadmiernej wilgoci i wysokich temperatur, które sprzyjają rozwojowi roztocza. Gdy już dojdzie do zainfekowania produktów, to należy zastosować dedykowane środki.
W zwalczaniu rozkruszka mącznego stosuje się m.in. gazowanie zboża. Jednocześnie należy zwrócić uwagę na to, aby ograniczyć straty produktowe i finansowe. Cały proces warto powierzyć profesjonalistom, czyli firmom na co dzień zajmującym się zwalczaniem szkodników zbożowych. Można to też zrobić we własnym zakresie, korzystając z profesjonalnych środków do dezynsekcji.
Bibliografia:
- Kaczmarek K., Zagrożenia dla zmagazynowanych zbóż, Poradnik Gospodarski, 10/2009, s. 30-32.
- Mrówczyński M., Wachowiak H., Zwalczanie szkodników zbóż. Nowy Raport Rolny. 2011.
- Pruszyński G., Najważniejsze szkodniki zbóż i ich zwalczanie. Świat Zbóż. Biuletyn Informacyjny Krajowej Federacji Producentów Zbóż. 2019.
- Stelmaszczyk R., Szkodniki magazynowe – Roztocza (Acarina). Cz. I. Rozkruszkowate (Acaridae), Biuletyn Polskiego Stowarzyszenia Pracowników Dezynfekcji, Dezynsekcji i Deratyzacji, 2/2008, s. 19-22.