Polska odgrywa ważną rolę w uprawie rzepaku w Unii Europejskiej. W 2022 roku zajęła trzecie miejsce pod względem produkcji rzepaku z wynikiem 3,3 miliona ton, ustępując jedynie Francji (4,5 miliona ton) i Niemcom (4,3 miliona ton). Chociaż rzepak jest rośliną wymagającą w uprawie, odpowiednio pielęgnowany, przynosi wysoki zysk. Rolnicy mogą wybierać między rzepakiem mieszańcowym (hybrydowym) a populacyjnym (liniowym). Wyjaśniamy, czym się różnią.
Czym charakteryzuje się rzepak mieszańcowy?
Mieszańcowy rzepak (inaczej hybrydowy) powstaje poprzez skrzyżowanie dwóch odmiennych linii rodzicielskich. W efekcie tego tworzy się odmiana odporniejsza na choroby i zmienne warunki atmosferyczne. Wiele z mieszańcowych odmian wykazuje większą odporność na wirusa żółtaczki rzepy oraz na porażenie kiłą kapusty, co przekłada się na wyższe plony. W uprawie wykorzystuje się jedynie mieszańce pierwszego pokolenia (F1).
Ten rodzaj rzepaku jest przystosowany do późnego siewu. Pozwala to rolnikom lepiej dostosować prace polowe do warunków pogodowych i harmonogramu innych upraw. Co więcej, ma on dobrze rozwinięty system korzeniowy, wyżej plonuje w porównaniu do odmiany populacyjnej i odznacza się lepszym wigorem.
Przy rozważaniu na temat różnic pomiędzy rzepakiem mieszańcowym a populacyjnym, warto wspomnieć o warunkach środowiskowych. Hybryda lepiej radzi sobie na suchej i mniej zasobnej w składniki odżywcze glebie. Doskonale radzi sobie więc w warunkach stresowych. Hybrydy rzepaku są dedykowane na słabsze stanowiska z uwagi na lepiej rozwinięty system korzeniowy. Są jednak droższe niż odmiany liniowe. Poza tym nie powinno się używać nasion z własnego zbioru w kolejnym sezonie. Spowodowane jest to efektem heterozji, który sprawia, że hybrydy mają lepsze plony w pierwszym pokoleniu, ale w drugim i kolejnych już nie. Aby uzyskać wysokie plony, należy kupić nowy materiał siewny z pokolenia F1.
Jakie cechy ma rzepak populacyjny?
Chociaż rzepak populacyjny (liniowy) wydaje niższe plony, są one mocniejsze. Jest odporniejszy na wyleganie, co oznacza, że rośliny nie są tak wrażliwe na działanie wiatru lub deszczu. Ten gatunek sprawdzi się lepiej w przypadku wczesnego siewu, podczas gdy odmiana hybrydowa do późnego.
Wczesny siew ułatwia roślinom lepsze wykorzystanie wody i składników odżywczych, a także chroni przed niekorzystnymi warunkami pogodowymi, takimi jak susze lub przymrozki. Z tego też względu rośliny, mimo mniejszego plonowania, są odporniejsze na wszelkie czynniki zewnętrzne.
Nasiona rzepaku liniowego są tańsze. Szacuje się, że koszt najlepszych odmian populacyjnych to maksymalnie 60% ceny odmian hybrydowych. Poza tym zbiór również jest mniej obciążający finansowo z powodu mniejszej masy plonów.
Dobrej jakości odmiany rzepaku populacyjnego jest WESLEY z hodowli Danko.
Dobór odpowiedniej odmiany sprawia, że uprawa rzepaku ozimego jest efektywniejsza i przynosi wysokie plony.
Fot. Rzepakiem populacyjnym wartym uwagi jest WESLEY z hodowli Danko.
Rzepak hybrydowy czy populacyjny? Rozstrzygamy!
Odmiany hybrydowe rzepaku są droższe, ale odporniejsze na choroby i niekorzystne warunki, co pozwala na późniejszy siew. Ich norma siewu jest niższa, a plonowanie wyższe, co znacząco większa zysk produkcji. Natomiast odmiany liniowe są tańsze, przeznaczone do wcześniejszego siewu i dobrze sprawdzają się w regionach, gdzie produkcja rzepaku jest mniej intensywna. Dlatego wybór odmiany zależy od indywidualnych potrzeb i warunków lokalnych.
Jeśli więc rolnik zastanawia się, nad wyborem rzepaku mieszańcowego lub populacyjnego, powinien uwzględnić kilka czynników takich jak: rodzaj stanowiska, warunki środowiskowe, potencjał plonowania i zasób finansowy.
Aktualnie większość rejestrowanych odmian rzepaku w Polsce to hybrydy. Rolnicy cenią go za odporność na choroby grzybowe i wirusowe. Odmiana liniowa jest jednak korzystniejsza cenowo w zakupie, a producenci udoskonalają ją, żeby mogła przynosić jak najlepsze plony. Najważniejszy jest więc świadomy wybór i zakup jakościowego materiału siewnego ze sprawdzonego źródła.
BIBLIOGRAFIA:
- Opracowanie zbiorowe pod redakcją: dr Ewy Jajor i prof. dr. hab. Marka Mrówczyńskiego, Instytut Ochrony Roślin, Państwowy Instytut Badawczy, Metodyka integrowanej ochrony rzepaku ozimego oraz jarego dla doradców, Poznań 2017.
- Bujak H., Jedyński S., Kaczmarek J., Kotecki A., Ocena stabilności plonowania populacyjnych i mieszańcowych odmian rzepaku ozimego. Biuletyn Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin, 2008.
- Wójtowicz M., Wielebski F., Porównanie zrestorowanych odmian mieszańcowych z odmianą wyprowadzoną z linii podwojonych haploidów i odmianami populacyjnymi rzepaku ozimego. Rośliny Oleiste – Oilseed Crops, 2000.
- Rudko T., Uprawa rzepaku ozimego. Poradnik dla producentów, Lublin, 2011.
- Bełdycka-Bórawska A. Zmiany w produkcji rzepaku w Polsce po akcesji do Unii Europejskiej. Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, 2023.
- https://www.agrofakt.pl/populacyjne-odmiany-rzepaku-czy-mieszancowe/ [dostęp: 22.07.2024]