Samica skrzypionki zbożowej składa nawet 300 jaj. Masowy atak tego szkodnika powoduje nierzadko do 30% strat w plantacji. Skrzypionka to mały chrząszcz stonkowaty, który upodobał sobie zwłaszcza pszenicę, jęczmień i owies w północnych i środkowych regionach Polski. Producenci oferują jednak skuteczne środki chemiczne do zwalczania skrzypionki. Wyjaśniamy, jak ją rozpoznać i jaki oprysk będzie najlepszy do jej eliminacji.
Skrzypionka zbożowa to chrząszcz z rodziny stonkowatych
Jak wygląda dorosły osobnik skrzypionki zbożowej? To niewielki chrząszcz o długości do 5 mm. Charakteryzują go niebieskawe lub zielonkawe skrzydła mieniące się w słońcu. Ma krótkie czerwone odnóża, czarne stopy i czułki. Należy do rodziny stonkowatych i jest jednym z najpowszechniej występujących szkodników zbóż. Zimuje w trawie, korzeniach i ściółce.
Najbardziej żarłoczne są larwy skrzypionki zbożowej. Wylęgają się z malutkich 1 mm jaj złożonych przy nerwach liści. Pasożyty w stadium larwalnym mają kolor brudnej żółci i czarne główki. Z czasem zamieniają się w poczwarki – te dojrzewają w glebie na głębokości 5 cm i po około 12 dniach przekształcają się w dorosłe szkodniki.
Kiedy atakuje skrzypionka zbożowa?
Skrzypionka zbożowa zazwyczaj pojawia się na uprawach zbóż w maju, po przezimowaniu w ściółce lub darni. Jednak, jeśli w tym okresie utrzymują się wyższe temperatury przez kilka dni, nalot skrzypionek może nastąpić wcześniej. W cieplejsze wiosenne dni żerowanie chrząszczy zaczyna się już w połowie kwietnia.
Skrzypionka zbożowa – ryzyko chorób i niskie plony
Skrzypionka zbożowa wyrządza poważne szkody w uprawach zbożowych. Głównym objawem jej żerowania są zniszczone górne części liści. Zazwyczaj dolna powierzchnia pozostaje nienaruszona, ale z czasem spód liści bieleje i obumiera. Pojedyncza larwa jest w stanie zniszczyć do 10% liścia, a kilka osobników może uszkodzić go w całości. Uszkodzona tkanka liściowa staje się bardziej podatna na ataki patogenów i grzybów. Zwłaszcza śluz i odchody larw pozostawione na liściach blokują aparaty szparkowe i stają się źródłem pożywienia dla drobnoustrojów.
Przez ataki skrzypionek zboża są narażone na choroby. Co więcej, zniszczenia w strukturze liści utrudniają transport składników pokarmowych i wody. Dlatego zboża są słabsze, a finalnie plony niższe nawet o kilkanaście procent.
Skrzypionka zbożowa – próg szkodliwości
Decyzję o stosowaniu środków chemicznych przeciwko skrzypionkom zbożowym poprzedza kontrola upraw. Obecność 10-15 chrząszczy na 1 m² pszenicy ozimej powinna zaniepokoić rolnika.
Próg szkodliwości larw skrzypionki to:
- 1-2 larwy na jednym źdźble pszenicy ozimej, pszenżyta lub żyta,
- 1 larwa na dwóch-trzech źdźbłach jarych form jęczmienia, pszenicy, pszenżyta, jęczmienia ozimego i owsa.
Obserwację przeprowadza się, gdy rośliny wejdą w fazę liścia flagowego. Oprysk na skrzypionkę zbożową warto zastosować, kiedy larwy mają około 4 mm długości. Jeśli próg szkodliwości nie został przekroczony, ale na 6 m² znajduje się 1 larwa lub charakterystyczne uszkodzenia, może to oznaczać zagrożenie w przyszłym sezonie.
Larwy skrzypionki zbożowej – zapobieganie płodozmianem
Przede wszystkim warto zastosować przestrzenną izolację zbóż. Ważnym krokiem jest odpowiedni dobór terminu siewu oraz mniejsze zagęszczenie roślin. Rolnicy powinni też wprowadzać płodozmian i rozważyć stosowanie nawozów zielonych. Wspomniane działania profilaktyczne wzmacniają rośliny i zmniejszają ryzyko uszkodzeń przez szkodniki.
Jak zwalczać skrzypionkę zbożową?
Jeśli próg szkodliwości został przekroczony, wówczas ważna jest szybka reakcja. Do zwalczania szkodników w zbożach stosuje się insektycydy. Jakie środki na skrzypionkę zbożową są wskazane? Do eliminacji tego owada nadają się preparaty o działaniu kontaktowym i żołądkowym, które zawierają:
- lambda-cyhalotrynę,
- cypermetrynę,
- deltametrynę.
Warto stosować zatem pyretroidy. Alternatywą są neonikotynoidy takie jak acetamipryd. Oprócz skrzypionek niszczą jednocześnie inne szkodniki obecne na polu.
BIBLIOGRAFIA
- Kaniuczak Z., Bereś P. K., Kowalska J. 2011. Skuteczność zwalczania larw skrzypionek (Oulema Spp.) w pszenicy w gospodarstwie ekologicznym w latach 2008-2010. Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering, 56(3), 196-199, na podstawie innych źródeł.
- Tratwal A., Roik K., Horoszkiewicz-Janka J., Wielkopolan B., Bandyk A., Jakubowska M. 2015. Monitorowanie i prognozowanie chorób i szkodników w uprawie zbóż i kukurydzy. CDR Brwinów, o. w Poznaniu, ss. 65.
- https://www.farmer.pl/produkcja-roslinna/ochrona-roslin/duza-liczba-skrzypionek-czy-oplaca-sie-zwalczac-chrzaszcze,131101.html [dostęp: 05.08.2024]
- https://www.wrp.pl/wiosenne-szkodniki-zboz-progi-szkodliwosci-i-srodki-ochrony/ [dostęp: 05.08.2024]