Wyróżniamy około 50 odmian jęczmienia ozimego, którego popularność z roku na rok rośnie – od 2020 roku jego areał zwiększył się z 242 tys. ha aż do ponad 351 tys. ha. I nic dziwnego, ponieważ odmiana ozima ma zauważalny potencjał plonotwórczy i stanowi doskonały materiał paszowy dla zwierząt.
Czym charakteryzuje się jęczmień ozimy?
Jęczmień ozimy to zboże, które jest przystosowane do polskich warunków klimatycznych i nie potrzebuje dużo wody do wysokiego plonowania – z tego względu nie jest wysoce problematyczny w uprawie. Szybko zaczyna wiosenny wzrost, efektywnie wykorzystuje pozimową wilgoć, dlatego jest mniej wrażliwy na suszę niż inne oziminy. Jęczmień ozimy ma dość krótki okres wegetacji, więc dojrzewa wcześniej niż inne zboża.
Ozimy jęczmień jest jednak podatny na zakwaszenie gleby, niskie temperatury, mróz i niedobory magnezu. W związku z tym uprawa tego zboża powinna być starannie przemyślana – począwszy od przygotowania gleby, przez nawożenie, aż po zbiory.
Jak uprawiać jęczmień ozimy?
Na jakich stanowiskach warto uprawiać jęczmień ozimy? Przede wszystkich na glebach:
- pszennego kompleksu od klasy I do III b,
- żytniego klasa III a i III b,
- górskiego zbożowego i pszennego,
- zbożowo-pastewnego.
Jęczmień ozimy można wysiewać też w przypadku gleb gorszej jakości, na przykład kompleksu żytniego IV a, ale wówczas szczególnie należy przestrzegać zasad starannej agrotechniki.
Przedplon dla jęczmienia ozimego
Dobrymi przedplonami dla jęczmienia ozimego są:
- rzepak ozimy,
- groch,
- rośliny strączkowe,
- wczesne ziemniaki.
Natomiast nie zaleca się uprawy jęczmienia ozimego w monokulturze, która zwiększa ryzyko wystąpienia chorób, czyli na stanowiskach po:
- pszenicy,
- jęczmieniu,
- pszenżycie.
pH dla jęczmienia ozimego
Jęczmień ozimy ma ścisłe wymagania glebowe, jeśli chodzi o odczyn pH. Idealny wynosi 6,0-7,2. Niższe pH negatywnie wpływa na rozwój jęczmienia ozimego, a w efekcie tego może zmniejszyć wysokość plonu.
Termin wysiewu jęczmienia ozimego
Zazwyczaj optymalnym czasem dla siewu jęczmienia ozimego jest okres między 15 a 30 września. Oczywiście ostateczna data zależy od rejonu i od warunków klimatycznych, a zwłaszcza od pogody. Dlaczego? Ponieważ za wczesne wysianie może doprowadzić do podatności roślin na choroby wirusowe (np. żółta karłowatość jęczmienia) czy grzybowe (np. mączniak prawdziwy).
Siew jęczmienia ozimego
Orkę dla jęczmienia ozimego wykonuje się zazwyczaj na głębokości:
- od 17-20 cm, jeśli przedplonem był rzepak,
- 25 cm po zbożach,
- 12-16 cm w przypadku ziemniaków.
Przed wysiewem warto zwrócić uwagę na to, czy gleba nie jest zbyt zakwaszona i czy ma odpowiednią zawartość magnezu (badania gleby). Jaka jest norma siewu dla jęczmienia ozimego? Optymalna wartość to 125-140 kg/ha materiału siewnego. Gdy jednak siew jest późniejszy (po 15-30 września) warto zdecydować się na wysiew jęczmienia ozimego wyższy o 15 procent.
Nawożenie jęczmienia ozimego
Jęczmień ozimy wymaga starannego nawożenia. Odpowiednia ilość nawozów mineralnych, korzystnie wpływa na uprawę jęczmienia ozimego. W tym celu warto wykorzystać:
- Azot – jeśli jęczmień ozimy jest uprawiany po zbożach, na glebach mało zasobnych w azot, to azot warto dostarczać przedsiewnie już jesienią. Wtedy zaleca się stosowanie go w ilości 20 kg N/ha na przykład w postaci nawozów złożonych z kilku składników, takich jak Amofoska lub Polifoska.
Natomiast wiosną nawożenie azotem jest niezbędne i to zazwyczaj w dwóch lub trzech dawkach. Pierwszą dawkę dostarcza się, zanim zacznie się wegetacja rośliny i wynosi ona 40–60 kg N/ha. Drugie nawożenie jest wskazane, gdy roślina znajduje się w fazie strzelania w źdźbło. Wówczas dawka wynosi od 50 do 70 kg N/ha.
- Fosfor – odpowiada za prawidłowy rozwój korzeni, dlatego jest kluczowym elementem nawożenia. Przeciętnie fosfor stosuje się w ilości 50–90 kg/ha około 2–3 tygodnie przed wysiewem jęczmienia ozimego.
- Potas – odżywia jęczmień ozimy, zwiększa sztywność rośliny i uodparnia ją na suszę. Jego optymalna ilość wynosi 60–120 kg/ha i również stosuje się go na około 2-3 tygodnie przed siewem jęczmienia ozimego.
W praktyce jednak zapotrzebowanie na powyższe pierwiastki jest różnorodne i zależy od warunków glebowych i klimatycznych. Z tego względu podczas doboru dawek nawozów trzeba przede wszystkim kierować się wynikami badania gleby.
Fot. Jęczmień ozimy do prawidłowego wzrostu potrzebuje starannego nawożenia
Dodatkowe zabiegi stosowane w przypadku uprawy jęczmienia ozimego
Jęczmień ozimy jest wrażliwy na brak ważnych mikroelementów, takich jak mangan, miedź i cynk. Pierwiastki te zwiększają sztywność źdźbła, zmniejszają ryzyko porażenia chorobami grzybowymi i polepszają odporność na suszę. Dlatego jęczmień ozimy potrzebuje dolistnego dostarczania niezbędnych składników odżywczych. Wówczas warto zastosować nawóz chelatowy w trzech dawkach: na jesień, pod koniec fazy krzewienia i w fazie kłoszenia.
Zbiór jęczmienia ozimego
Idealnym momentem na zbiory jest czas dojrzałości woskowej lub pełnej, kiedy ziarno ma wilgotność na poziomie 15 proc. Szacuje się, że ten termin przypada na początek lipca. Nie warto zwlekać ze zbiorami, ponieważ jęczmień ozimy jest wtedy bardziej podatny na porażenie przez grzyby.
Fot. Jęczmień ozimy wielorzędowy ESPRIT
Technologia uprawy jęczmienia ozimego – co zrobić w przypadku kwaśnej gleby?
Dla wyrównania pH gleby rolnicy często decydują się na wapnowanie pola uprawnego pod ozimy jęczmień. Odpowiedni termin przypada po zebraniu przedplonu, jeszcze przed podorywką. Chociaż z reguły dawka wapnowana waha się w granicach 500-1000 kh/ Ha, jej poziom należy określić po uprzednim zbadaniu pH gleby.
Uprawa jęczmienia ozimego krok po kroku wymaga więc: odpowiedniej gleby o pH w granicach 6.0-7.2, zastosowania przedplonu (najlepiej siać jęczmień ozimy po grochu i rzepaku ozimym), wysiewu w I lub II dekadzie września oraz starannego nawożenia fosforem, potasem i azotem. Duże znaczenie ma też dolistne dostarczanie mikroelementów, wapnowanie pola w razie potrzeby oraz zbiór, gdy wilgotność ziarna sięga 15 proc.
BIBLIOGRAFIA:
- Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych, Stacja Doświadczalna Oceny Odmian w Ciciborze Dużym, Zespół Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego w Lublinie, Wyniki Porejestrowych Doświadczeń Odmianowych w woj. lubelskim w 2022 r.
- Grześkowiak A., Vademecum nawożenia, czyli podstawowe i praktyczne informacje o zrównoważonym nawożeniu, Grupa Azoty Zakłady Chemiczne „Police“ S.A., Police 2016.
- Rutkowska A., Racjonalne i efektywne nawożenie azotem, Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach 2014, 37(11): 33-46.
- Kaczmarek K., Chrzanowska-Drożdż B., Plonowanie odmian jęczmienia ozimego w warunkach zróżnicowanej technologii upraw, Fragmenta Agromica 2007 (XXIV) nr 3(95).
- https://www.ior.poznan.pl/plik,1518,metodyka-integrowanej-ochrony-jeczmienia-ozimego-i-jarego-dla-producentow-pdf.pdf [dostęp: 15.04.2024]