Jesienią rolnicy stają przed wyborem odpowiednich odmian ozimin. Gatunki ozime te są dobrze przystosowane do trudnych warunków atmosferycznych i mają wysoki potencjał plonowania. Czym są zboża ozime? Jaka jest ich charakterystyka oraz jakich warunków uprawowych wymagają?
Czym są zboża ozime?
Zbożami ozimymi są gatunki roślin uprawnych, które wysiewa się w okresie jesiennym, najczęściej w okresie od września do listopada. Zboża wschodzą jeszcze przez zimę, po czym przechodzą w stan tzw. hibernacji. Wszystko po to, aby wiosną wznowić swój wzrost oraz dać efektywne plony. Jako rośliny jednoroczne i odporne, zboża ozime umożliwiają zebranie plonów szybciej, niż w przypadku wysiewanych wiosną zbóż jarych. Dzięki temu można zoptymalizować koszty i przychody prowadzonego gospodarstwa.
Czym zboża ozime różnią się od jarych?
Zboża uprawiane w Polsce dzielimy na zboża jare i ozime. Oczywiście oba rodzaje zbóż nieco się różnią. Pierwszą różnicą jest okres wysiewu. Kiedy siać zboża ozime? Gatunki te przeznaczone są do siewu jesiennego, a jare do siewu wiosennego. Jest to związane z tym, że charakteryzują się innymi wymaganiami rozwojowymi oraz potencjałem adaptacyjnym do warunków atmosferycznych. Zboża jare zdecydowanie gorzej radzą sobie z niskimi temperaturami. Z drugiej strony w samej uprawie mogą być nieco mniej wymagające niż rośliny ozime. Warto dokładnie zapoznać się z charakterystyką danego materiału siewnego oraz uprawy zboża, aby dostosować to do warunków glebowych oraz swoich potrzeb.
Podstawowe rodzaje zbóż ozimych i ich charakterystyka
Jakie są zboża ozime? Jeżeli chodzi o zboża ozime, rodzaje uprawiane w Polsce to przede wszystkim: pszenica ozima, pszenżyto ozime, żyto ozime i jęczmień ozimy. Poniżej w kilku zdaniach opisano ich podstawową charakterystykę oraz preferowane warunki uprawowe.
Pszenica ozima
Zgodnie z danymi uprawa pszenicy ozimej cieszy się w Polsce największą popularnością. Odmiany pszenicy spożywczej dzielą się na 3 grupy technologiczne: pszenica elitarna (klasa E), jakościowa (klasa A) oraz chlebowej (klasa B). Należy mieć świadomość tego, że pszenica ozima jest zbożem wymagającym. Preferuje glebę bogatą w składniki odżywcze i próchnicę. Rekomendowany jest wysiew nasion na glebach klasy I-IIIb. Najlepsze efekty daje przy odczynie pH gleby na poziomie 5,5-7,5. W związku z tym wymagane może być wapnowanie pola. Ponadto warto stosować odżywki na zboża ozime i nawozy, dedykowane dla zbóż ozimych. Ich skład dostosowuje się do warunków glebowych i kondycji zboża.
Pszenżyto ozime
Drugim z popularnych wyborów jest pszenżyto ozime. Cenione jest za odporność na trudne warunki atmosferyczne, dzięki czemu dobrze sprawdza się w uprawie w Polsce. Ponadto pszenżyto ozime ma relatywnie niewielkie wymagania glebowe. Pozwala to na jego wysiew na słabszych gruntach. Obowiązkiem rolnika jest jednak monitorowanie struktury i właściwości gleby oraz reagowanie w razie konieczności. W tym celu stosuje się m.in. wsiewki w zboża ozime czy też odpowiednie nawożenie Warto zadbać o odpowiednie pH gleby. Pszenżyto ozime preferuje odczyn pH na poziomie 5,0-7,0.
Żyto ozime
Jeszcze łatwiejsze w uprawie jest żyto ozime. Z powodzeniem wybierane jest na gleby słabsze, uboższe w składniki odżywcze. Ponadto gatunek ten daje dobre plony nawet na glebach kwaśnych, w tym z odczynem pH 4,5-6,5. Odpowiednie nawożenie wpłynie korzystnie na efekty produkcyjne. W przypadku żyta rekomenduje się stosowanie m.in. siarczanu magnezu czy też produkty zawierające: potas, fosfor i azot. Optymalne efekty osiąga się wtedy, gdy krzewienie żyta ozimego zakończy się jeszcze jesienią.
Jęczmień ozimy
Czwartym z podstawowych gatunków ozimych jest jęczmień. Charakteryzuje się relatywnie krótkim okresem wegetacji. Gatunek ten jest odporny na niskie temperatury. Przy odpowiednio szybkim siewie rośliny dobrze się rozwiną i z powodzeniem wytrzymają skrajnie ujemne temperatury. Najlepsze efekty osiąga się na stanowiskach o odczynie pH 6,0-6,8. Gleba powinna być bogata w próchnicę oraz podstawowe składniki odżywcze. Na słabszych glebach warto położyć nacisk na nawożenie, zwłaszcza manganem i miedzią. Po fazie krzewienia należy postawić na nawozy dolistne, odpowiednio dobrane do potrzeb gatunku. Staranna uprawa jęczmienia ozimego przynosi wysokie plony.
Jakie chwasty występują w zbożach ozimych?
Zboża ozime nie są wolne od zagrożeń. Wśród nich znajdują się m.in. chwasty. Do najczęściej występujących w polskich warunkach zaliczane są:
- fiołek polny;
- rumian polny;
- miotła zbożowa;
- chaber bławatek;
- mak polny;
- przytulia czepna
- gwiazdnica pospolita;
- niezapominajka polna;
- brodziszek drobnokwiatowy.
Warto zapobiegać ich występowaniu. W tym celu stosuje się opryski na zboża ozime jesienią. Preparaty należy dopasować bezpośrednio do gatunku chwasta i fazy rozwoju zboża. Istotny jest również termin, kiedy pryskać zboża ozime. Standardowo zabieg herbicydowy można przeprowadzić kilkukrotnie, w tym jesienią, wczesną wiosną, w fazie krzewienia czy w fazie strzelania w źdźbło. W zwalczaniu stosuje się m.in.: herbicydy selektywne. Do sprawdzonych i skutecznych środków należą m.in.: Elipris i Saracen Delta 550 SC.
Szkodniki i choroby zagrażające zbożom ozimym
Poza chwastami zagrożenie dla zbóż ozimych stanowią również szkodniki i choroby, w tym grzybowe. Do wybranych szkodników tego typu zbóż należą m.in.:
- mszyce;
- skrzypionki (zbożowa, błękitek);
- mączniak prawdziwy zbóż;
- rdza żółta;
- brunatna plamistość liści;
- septorioza paskowana liści;
- choroby podstawy źdźbła.
Środki stosowane w celu ochrony gatunków ozimych
Jakie środki ochrony roślin oraz nawozy stosować w uprawie ozimin? Każdy przypadek należy rozpatrywać indywidualnie. Zależy to od: sytuacji na polu, zasobności i odczynu gleby oraz kondycji roślin.
Jaki nawóz pod zboża ozime jesienią? W tym okresie rekomenduje się przede wszystkim nawożenie preparatami uzupełniającymi niedobory składników mineralnych w glebie. Stosowane są produkty z miedzią i manganem.
Jaki nawóz na zboża ozime wiosną? Na tym etapie stosuje się większą ilość preparatów. Do rekomendowanych przez specjalistów należą m.in.: nawozy azotowe, roztwory saletrzano-mocznikowe, odżywki dolistne czy też nawozy mikroelementowe z: cynkiem, manganem, miedzią i żelazem.
W ramach ochrony zbóż ozimych stosuje się m.in.:
- zabiegi herbicydowe (chwastobójcze):
- zabiegi fungicydowe (grzybobójcze);
- zabiegi insektycydowe (owadobójcze).
Szeroki wybór wysokiej jakości produktów jest dostępny w ofercie Scandagra.
Bibliografia:
- Janczak E., Zboża ozime kontra chwasty, Rada: Rolnictwo, Aktualności, Doradztwo, Analizy. Miesięcznik Wojewódzkiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Bratoszewicach, 03/2015, s. 10-11.
- Paradowski A., Odchwaścić wiosną zboża ozime, Agrotechnika. Poradnik Rolnika 03/2011, s. 55-59.
- Świtek S., Przepis na zboża ozime, Agrotechnika. Poradnik Rolnika 07/2017, s. 34-37.