Żółta karłowatość jęczmienia (BYDV) to choroba wirusowa. Stanowi poważne zagrożenie dla upraw zbóż, a w szczególności dla jęczmienia ozimego. Chorobę przenoszą owady, głównie mszyce: owsiana i zbożowa. Wirus żółtej karłowatości jęczmienia występuje również w pszenicy, owsie oraz w wielu gatunkach traw. W artykule wyjaśniamy, jak rozpoznać i zwalczyć tę chorobę.
Żółta karłowatość jęczmienia – charakterystyczne plamy na liściach
W Polsce najczęściej występują dwa typy tego wirusa: BYDV-MAV i BYDV-PAV. Atakują rośliny w różnych okresach wegetacyjnych, co powoduje zmiany w ich wyglądzie. Wirus żółtej karłowatości jęczmienia najpierw atakuje pojedyncze rośliny. Z czasem rozprzestrzenia się po całym polu i tworzy skupiska porażonych roślin.
Objawy choroby są charakterystyczne. Na liściach jęczmienia i pszenicy wykwitają żółte lub pomarańczowe przebarwienia, które najpierw są widoczne na wierzchołkach liści, a później pokazują się na całej blaszce liściowej.
W przypadku owsa pojawiają się przebarwienia czerwono-fioletowe. Zainfekowane rośliny stają się karłowate, rosną w kępach i nie rozwijają się prawidłowo. Blaszki liściowe sztywnieją, a rośliny przyjmują nietypowy kąt ustawienia, co negatywnie wpływa na ich zdolność do fotosyntezy.
Szkody i straty wywołane żółtą karłowatością jęczmienia
Żółta karłowatość jęczmienia w pszenicy i każdym innym zbożu jest bardzo destrukcyjna. Straty wywołane przez wirusa wynoszą nawet 30-40%. Niebezpieczne okazuje się wczesne porażenie roślin, ponieważ mogą one nie wydać plonu wcale lub będzie bardzo niski. Dla późniejszego porażenia spadek plonów jest również wyraźny, chociaż nieco mniejszy niż w przypadku ataku we wcześniejszych fazach rozwoju.
Rolnicy powinni też zwrócić szczególną uwagę na to, że objawy choroby mogą być mylone z niedoborami substancji pokarmowych, zwłaszcza wiosną, kiedy rośliny nie mają wystarczającej ilości składników odżywczych.
Jak zwalczać żółtą karłowatość jęczmienia?
W pierwszej kolejności należy monitorować pole pod kątem obecności mszyc, które często przenoszą wirusa. Jeżeli tylko pojawią się te szkodniki, należy sięgnąć po insektycydy zawierające związki z grupy karboksamidów czy pyretroidów. Dużą skutecznością wykazuje się produkt Sparrow.
Oprysk na żółtą karłowatość jęczmienia należy więc stosować niezwłocznie po zaobserwowaniu inwazji mszyc na plantacji. Jeśli dojdzie do porażenia plantacji, niestety trudno będzie zapobiec szkodom, które wyrządzi wirus.
W jaki sposób zapobiegać żółtej karłowatości jęczmienia?
Bardzo ważnym krokiem zapobiegawczym jest właściwy termin siewu. Opóźnienie siewu zbóż ozimych opóźnia wschody roślin, przez co nie pokrywają się z okresem nalotu mszyc. Dzięki temu ryzyko infekcji staje się zdecydowanie niższe. Istotna jest też rotacja roślin – zmiana gatunków uprawianych na polu ogranicza rozwój patogenów i zmniejsza ryzyko wystąpienia choroby.
Kolejna kwestia dotyczy wyboru odpowiednich odmian. Istnieją rodzaje jęczmienia, które wykazują tolerancję na wirusa żółtej karłowatości jęczmienia (BYDV). Są one mniej podatne na infekcje, co sprawia, że ryzyko strat w plonach jest niższe. Dzięki temu uprawa jęczmienia ozimego oraz innych gatunków staje się efektywna i wydajna.
Najlepszy oprysk na żółtą karłowatość jęczmienia – zabiegi wiosną
Zabiegi chemiczne przeciwdziałające tej chorobie stosuje się, gdy mszyce są w fazie intensywnego żerowania. Z reguły ma to miejsce wczesną wiosną, kiedy owady pojawiają się na roślinach. Aplikacja preparatów powinna być wykonana przed pierwszymi oznakami infekcji. Zapobiega to dalszemu rozprzestrzenianiu się wirusa. Najlepiej aplikować w temperaturze poniżej 20°C, co gwarantuje wysoką skuteczność.
Zdjęcia żółtej karłowatości jęczmienia dokładnie pokazują, jak wygląda ta choroba i czym różni się od innych. Żółte i pomarańczowe przebarwienia to oznaka tego, że wirus niszczy uprawę. Warto odpowiednio wcześnie sięgnąć po preparaty owadobójcze, np. Sparrow z oferty Scandagra.
BIBLIOGRAFIA:
- Ruszkowska M., Strażyński P., „Chrońmy zboża przed mszycami” IOR, 2007, Poznań.
- Korbas M., Mrówczyński M. (red.), „Metodyka Integrowanej produkcji pszenicy ozimej i jarej” PIORiN, 2011, Warszawa.
- Pruszyński S., Bartkowski J., Pruszyński G., Integrowana ochrona roślin w zarysie. Wyd. Centrum Doradztwa Rolniczego, 2012, Poznań.
- https://www.tygodnik-rolniczy.pl/uprawa/zboza/jak-zmniejszyc-ryzyko-zawirusowania-zboz-zolta-karlowatoscia-jeczmienia-2520587 [dostęp: 02.01.2024].